Gradsko zelenilo je važan dio velikih gradova, u kojima se prirodno okruženje smjenjuje sa okruženjem koje stvara čovjek. Međutim, ponekad se stvaranje zelenih površina smatra izazovom, posebno u zemljama u razvoju, u kojima su prostor i resursi često ograničeni, kao što je naša zemlja. Gradovi postaju sve naseljeniji i zagađeniji. Zato urbane zelene površine pružaju širok spektar ekosistemskih usluga koje bi mogle pomoći u borbi protiv mnogih urbanih bolesti i poboljšati kvalitet života gradskih stanovnika. Zelene površine gradova predstavljaju značajan faktor koji osigurava i poboljšava vizuelni dojam i kvalitet života u urbanim sredinama. Zastupljenost i pozicija, funkcije i ostale odlike zelenih prostora uslovljeni su prirodnim, antropogenim, prostornim i ostalim faktorima. Osim estetske vrijednosti koja je direktna, zelene površine u gradovima i prigradskim naseljima imaju brojne druge funkcije koje svojom vrijednošću nadmašuju vrijednost estetike. To su opće korisne funkcije drveća i grmlja, koje su veoma interesantne i visokovrijedne. Tako u savremenim uslovima života, gdje je čovjek neprestano izložen stresnim situacijama, te stalnim ekološkim poremećajima, on osjeća stalnu potrebu da se nađe okružen zelenilom i rastereti od stresnih situacija. U ovom smislu, drveće i grmlje, uopće zelene površine, mogu pružiti razne mogućnosti zadovoljenja ljudskih potreba, što se, prije svega, ogleda u ublažavanju klimatskih ekstrema kroz regulaciju temperature, u procesu fotosinteze oslobađa se kisik iz CO2, a one doprinose većoj čistoći zraka, imaju baktericidno djelovanje, reguliraju režim voda i vrše remedijaciju vode, sprečavaju erozije zemljišta i vrše njegovu remedijaciju, osiguravaju čovjeku prostor za rekreaciju i revitalizaciju radnih sposobnosti.

U urbanim sredinama značaj zelenila je višestruk:

• poboljšava klimatske uvjete grada,
• utiče na regulaciju temperature zraka, pritisak i vazdušna strujanja,
• smanjuje nivo komunalne buke,
• povećava vlažnost zraka,
• sprečava pojavu erozije zemljišta,
• štiti od suvišnog osunčavanja itd.

Značaj zelenih površina na održivost urbanih područja ogleda se u povećanju „zelene” infrastrukture u skladu sa Agendom 21, kojom Ujedinjeni narodi nastoje smanjiti negativan antropogeni uticaj. „Zelena” infrastruktura ima veliku ulogu u borbi protiv klimatskih promjena, te iako je procentualno daleko manja u odnosu na površine pod građevinama, može itekako doprinijeti u održavanju temperature ili hlađenja toplotnih otoka, koji nastaju kao posljedica ljudskog djelovanja. Na primjer, kada bismo na užem urbanom području povećali zelenilo za 10%, mogli bismo očekivati smanjenje temperature za 2,5 oC, odnosno kada bi se urbano zelenilo smanjilo za 10%, mogli bismo očekivati rast temperature i do 7 oC (Ennos i dr., 2007). Rad industrije i intenzivan saobraćaj u gradovima doprinose da je u njima zrak veoma zagađen prašinom i mnogim drugim štetnim česticama. Kao direktnu posljedicu toga, imamo mnoga oboljenja kod ljudi i životinja, a u tom slučaju samo suzbijanje onečišćenja predstavlja veliki problem. U takvim situacijama zelene površine i drvoredi mogu značajno doprinijeti pročišćavanju zraka. Naime, nečistoće koje vjetrom dopiru do obraslih površina zadržavaju se u krošnjama drveća, odnosno na granama i lišću, koje ga djelomično apsorbira, te na taj način filtriraju zrak. Kasnije kiša te čestice spere te drveće ponovo može primiti nove čestice prašine. Prema provedenim i u svijetu priznatim istraživanjima, neke šume četinjača mogu zadržati oko 30 do 35 tona prašine po ha godišnje, a šume listača i do 68 tona (Ballian, Dautbašić, 2013). Inače, filtriranje zraka zavisi od položaja zelene površine u odnosu na izvore onečišćenja, vrste i koncentracije onečišćenja, kao i građe, odnosno strukture zelene površine. Na temelju rečenog, u unutrašnjosti parkova koji imaju veću površinu zrak je čišći, bez čestica prašine, i u tome je osnovno djelovanje obrasle zelene površine na zdravlje čovjeka. Buka u urbanim sredinama je vrlo štetna za zdravlje čovjeka, a utiče i na smanjenje radnih sposobnosti. Obrasle zelene površine umanjuju buku na način da zadržavaju zvučne valove, kojima se buka širi, te tako smanjuju njenu jačinu. Stoga je vrlo korisno podizati zelene površine u naseljima, uz škole i bolnice, ili ih bar odvajati drvoredima od jakih izvora buke, kao što su frekventne saobraćajnice, da bi se buka svela na najmanju moguću mjeru. Za znatno smanjenje buke su najpogodnije lišćarske vrste velikih krošanja, sa veoma gustim i izraženim donjim slojem grmlja, kao i gusti nasadi četinjača jer su preko cijele godine zelene i sa iglicama. Ranije su ljudi vjerovali da čiste vode ima dovoljno, te su je smatrali manje vrijednom. Međutim, s povećanjem broja stanovništva, kao i naglom industrijalizacijom, potrošnja vode se povećala, te se naglo počela osjećati nestašica. Teško je ustanoviti u kakvoj vezi stoje zelene površine sa snabdijevanjem pitkom i čistom vodom, ali savremena istraživanja su povezala mnoge nepoznanice u jednu cjelinu, te djelomično razjasnila taj fenomen. Zahvaljujući gradskom zelenilu i šumama oko gradova, regulira se režim voda u tlu i na površini tla, te nas na taj način indirektno snabdijeva čistom vodom i sprečava pojavu erozija. Možemo reći da zelene površine lakše primaju oborinske vode u tlo. Kako nemamo egzaktne primjere za urbane zelene površine, uzet ćemo primjer za šumu, jer jedan hektar šume može primiti do dubine od jednog metra od 500 do 2.000 kubičnih metara vode i spriječiti pojavu površinskih tokova, erozije i bujica, te se ovo može vezati za gradske šume. Zelena površina prihvaćenu vodu odmah ne predaje dalje, nego je izvjesno vrijeme zadržava i postepeno predaje podzemnim tokovima. Podzemni tokovi prenose vodu do izvora i na taj način su aktivni kroz duži period ili imaju stalan protok vode. Kako se tlo na obraslim zelenim površinama slabije zamrzava od onog na otvorenom, i tokom zime u sebe prima vodu od topljenja snijega, ono smanjuje mogućnost nastanka bujica, odnosno poplava. Također, na obraslim zelenim površinama manja količina oborina dospijeva do tla, jer drveće svojom krošnjom i deblom zadržava značajniji dio na sebi. Što se tiče isparavanja vode iz tla, odmah možemo reći da tla pod gradskim zelenilom manje isparavaju od okolnih ogoljelih površina, te se i na taj način regulira količina vode u tlu (Ballian, Dautbašić, 2013) Zelene površine imaju sposobnost da vodu na njenom putu kroz tlo očiste. Tako voda koja prolazi kroz obraslo tlo i kroz matični supstrat biva filtrirana, ujednačene temperature i specifičnog okusa, prema strukturi minerala iz tla. Zelene obrasle površine korijenskim sistemom sprečavaju pojavu erozije. Na ogoljelim padinama veći dio oborina otiče površinski, te odnosi dio tla. Ako u isto vrijeme imamo pojačane dotoke vode sa golih padina, direktna posljedica je pojava poplava. Za razliku od golih površina, na zelenim obraslim površinama poplave su svedene na najmanju moguću mjeru. Stoga samo zdravo i rastresito tlo koje je pod zelenom površinom može primiti veliku količinu vode, te tako ispuniti zadatak u pogledu zaštite od erozije tla vodom. Ovo je naročito evidentno na brdskim područjima grada.

Izvor: (Friedrich-Ebert-Stiftung) (Ballian, Filipović, Hodžić)